نحوه کارکردن کولر اتوبوس؟

داشتن اطلاعات کافی در مورد طرز کار کولر، نحوه استفاده و مراقبت از آن در هر خودروئی خصوصا اتوبوس نقش به سزائی دربازدهی سیستم خنک کننده و طول عمر این سیستم دارد.چرا که بارها اتفاق افتاده است که به خاطر عدم آشنائی با طرز کار کولر و رعایت نکردن پاره ای از اصول، کولر دچار مشکل شده است یا راندمان کار سیستم خنک کننده پائین آمده است. به این دلیل که کولر هر اتوبوس ممکن است در شبانه روز ساعاتی بیشتر ازحد معمول مورد استفاده قرار گیرد، نیاز بیشتری به مراقبت دارد و راننده باید با طرز کار آن آشنا باشد.
کمپرسور
بیشتر اتوبوسهای موجود داخل کشوراز کمپرسور مدل FK40 در دو برند BOCK و KONVEKTA سود می برند. وظیفه کمپرسور پمپاژ گاز کولر به داخل سیستم خنک کننده است .هر کمپرسور دارای یک شیلنگ ورودی است که high pressure نام دارد و دیگری شیلنگ خروجی یا low pressure. این کمپرسورها به غیر از کمپرسور نصب شده بر روی اتوبوس اسکانیا سه محور که ۶ سیلندر است بقیه ۴ سیلندر هستند و به صورت دورانی یعنی یک در میان کار می کنند. در کمپرسور قطعه ای به نام سیل وجود دارد که در صورت معیوب شدن در کمپرسورهای BOCK این قطعه راحت تر تعمیر می شود و با تعویض اورینگ ممکن است مشکل برطرف شود و باز و بست کردن آن نسبت به کمپرسورهای برند KONVEKTA که کل مجموعه سیل باید تعویض شود راحت تر است. در مجموع کمپرسورهای BOCK به خاطر ارزانی قطعات وراحتی تعمیراز جایگاه بهتری برخوردار هستند. پیستونها و شاتون های کمپرسورهای BOCK کوچک تر بوده و با دور بالاتری کار می کنند. مواردی همچون سفت بسته شدن تسمه کمپرسور، شلاق زدن تسمه،کثیف شدن روغن کمپرسور و استفاده نکردن از کولر برای مدت طولانی سیل کمپرسور را در معرض خرابی قرار می دهند.تنظیم اکسپنشن (expantion)، بازدیدِ کارکِرد فن ها و تعویض فیلتر درایرdryer)) نیز از جمله مواردی هستند که ریسک نشتی از کمپرسور را پائین می آورند.
کندانسور
جای کندانسور در سقف اتوبوس است.وظیفه کندانسور تبادل حرارت است. فن های کندانسور تک دور هستند فقط در اتوبوسهای ولوو بی ۹ و مان RO7 فن ها از نوع دو دور می باشند. کندانسور گرمای جذب شده توسط اواپراتور از گاز مبرد داخل سیستم را به هوای محیط خارج از اطاق اتوبوس انتقال می‌دهد. در کندانسور هر فیوز مربوط به دو عدد از فن هاست و هر برد نیز مربوط به دو عدد از فن هاست. وظیفه فن ها که به فن ملخی مشهور هستند،خنک کردن گاز پمپاژ شده توسط کمپرسور است که گاز را تا حدودی خنک می کنند. گاز کولر پس از خروج از کندانسور وارد ریسیور(receiver ) و پس از آن وارد درایرdryer)) یا خشک کن می شود. تفاوت کولر کامیون و اتوبوس در همین درایر است که در سیستم کولر کامیون فقط درایر وجود دارد و ریسیور ندارد که بعدا در مورد آن خواهیم نوشت.
گاز پس از درایر وارد اکسپنشن(expantion) می شود. اکسپنشن یک سوزن ریز است که گاز گرم را در محیط بازی به نام اوپراتور (evaporator ) به پودر و گازی سرد تبدیل می کند. سوزن اکسپنشن قابل تعمیر نیست و پس از دو الی سه سال کاری باید تعویض شود. اکسپنشن دارای یک ورودی، یک خروجی و یک لوله برگشت گازهای پودر نشده است که زمانی که فن ها خراب شده اند انجام وظیفه کنند.در هر سیستم کولر دو عدد اوپراتور و دو عدد اکسپنشن وجود دارد. معمولا جدای از فن های ملخی که قابل تعمیر نیستند، چهار عدد فن در بالای سقف در سمت شاگرد و چهار عدد در سمت راننده دراواپراتور وجود دارد. این فن ها هوای گرم داخل اتوبوس را مکش کرده و به شبکه رادیاتورها منتقل میکند و وارد کانال های کولر می شود و باد سرد را وارد سالن اتوبوس می کند.علت اینکه در ابتدای کار کولر هوای گرم از کانالهای کولر بیرون می آید این است که هوای سالن مرتبا چرخش می کند و این پروسه آنقدر ادامه پیدا می کند تا باد سرد به دست آید و به تدریج سالن اتوبوس خنک شود. آبی که ازلوله های خروجی جلو و عقب اتوبوس به روی زمین می ریزد نتیجه همین فعل و انفعالات است . این آب رطوبت داخل سالن اتوبوس است که به مایع تبدیل شده و از طریق این لوله ها به خارج منتقل می شود.

قسمت دوم

Konvekta

Konvekta هم سازنده کمپرسور است و هم سازنده سیستم کولر. برندهائی مانند webasto،sutrak modine وspherose فقط سازنده سیستم کولر هستند که شامل رادیاتورها و اوپراتور(evaperator ) و. . . می شود. فن های اوپراتور در سیستم کولرهای konvekta دو دورهستند ولی در سیستم spheros فن ها دارای ده دور هستند. در اتوبوس مان RO7 و ولوو بی ۹ که هردو ازسیستم کولر spheros استفاده می کنند، از لحاظ ظاهری فن ها شبیه به هم هستند ولی در عمل متفاوت هستند. در اتوبوس مان شش پین برای وارد کردن برق وجود دارد ولی در ولوو بی ۹ پنج پین وقابلیت نصب فن ها به جای یکدیگر وجود ندارد مگر اینکه سیستم برق آن هم تغییر کند .پرتاب باد در کولر مان بیشتر از پرتاب باد در کولر اتوبوس بی ۹ است. سیستم کولر اتوبوس مان RO7 از اولین مدل ورودی به بازار در اواخر سال ۱۳۸۷ تا  (سال ۱۳۹۲ ) همه دارای یک سیستم هستند فقط چند دستگاه از اتوبوسهای جدید ورودی به بازار به علت کمبود سیستم در کمپانی در آنها از سیستم کولر ولوو بی ۹ استفاده کرده اند. در سیستم کولر اتوبوس سه عدد سنسور وجود دارد. سنسور دمای داخل سالن و دو عدد سنسور دمای بیرون سالن. این سنسورها باید حتما سالم باشند وگرنه کار سیستم خنک کننده مختل می شود .پائین ترین دمائی که می توان کولر راتنظیم کرد دمای ۱۸ درجه سانتیگراد است و بالاترین دما هم ۲۸ درجه سانتیگراد است. زمانی که کولرروشن است دریچه های سقف داخل اتاق اتوبوس باید حتما بسته باشند که هوای گرم وارد سالن نشود. در اتوبوسهای مان و ولوو بی ۹ مدل بالا به محض روشن کردن کولر دریچه های برقی سقف به طور خودکار بسته می شوند. یکی نداشتن منفذ هوا در اتاق اتوبوس و دیگری عایق بندی بین سقف و کولر نقش مهمی در راندمان کاری کولر دارد. بارها اتفاق افتاده است که سیستم کولر هیچ گونه نقصی نداشته است ولی داخل سالن اتوبوس به خوبی خنک نمی شود. پس از بررسی مشخص شده است که درب عقب اتوبوس دارای یک منفذ ورود هوا بوده است و باعث بروز چنین مشکلی شده است. در مبحث عایق بندی سیستم کولر، اتوبوس ولوو بی ۷ تیپ ۲ با سیستم کولر ولوو بی ۷ تیپ ۳ یکسان است ولی عملکرد و برودت سالن به علت عایق بندی بهتر بین اتاق وسقف و سیستم کولر در تیپ ۳ به مراتب بهترار تیپ ۲ است. به منظور سرویس های دوره ای که در هر اتوبوس به طور معمول سالانه صورت می گیرد، باید رادیاتورها، دِرایر،تمامی اتصالات و گازکولر بررسی شود. دماسنج ها نیز باید از نظر سلامت بررسی شوند. کمپانی مان به قدری از spheros مطمئن است که رادیاتورهای آن را درقسمت جلوی سقف اتوبوس کارگذاشته است و معتقد است که کولر جوابگوی سرمایش اتاق اتوبوس حتی در قسمت عقب اتوبوس هم است. کوچک بودن رادیاتورها،ضعیف بودن اکسپنشن ها و تک دور بودن فن های کندانسوراز جمله معایبی است که در دیگر برند کولرها از جمله وباستو و سوتراک رایج بودند .تک دور بودن فن ها باعث خرابی زودرس دینام کولر می شود. مان s2000با وجود داشتن ۴ عدد رادیاتورِ اوپراتور باز هم جوابگونیست و برند کولر آن هم مشخص نیست. کمپرسور کولراسکانیا مارال سه محور با برند BOCK دارای شش سیلندر است ولی کولردر هوای بسیارگرم قادر به خنک کردن سالن اتوبوس در حد مطلوب نیست.علت این امر به سیستم کولر در سقف یعنی رادیاتورها و اوپراتورها بر می گردد. چون سیستم آن با اسکانیا معمولی یا دو محور یکسان است و جوابگوی سالن اتوبوس سه محور نیست و ضعف ان به علت کمپرسور نیست. سیستم لوله کشی درهمه مدلها و برندهای اتوبوس موجود در داخل کشور با شیلنگ به هم متصل شده اند به غیر از اتوبوس مان RO7 که از لوله سود می برد. عمر شیلنگ نسبت به لوله کمتراست و بر اثر سرما و گرما فرسوده شده و براده های آن وارد رادیاتورها و شیرهای اکسپنشن شده و آنها را معیوب می کند. لوله های به کار برده شده در اتوبوس مان به راحتی سوراخ نمی شوند مگر اینکه ضربه بخورد یا سایشی ایجاد شود و آمار خرابی آن نسبت به بقیه کمتر است. جنس لوله ها مس و زانوهای به کار برده شده همه مفتول نقره ۲۵ درصد تنه کاردارهستند. سابقه سوختن فن های کولر در برند spheros مخصوصا در کولر اتوبوس مان بسیار کم است و شرکت سازنده ادعا می کند که فن ها نمی سوزند مگر اینکه برای روشن کردن موتور اتوبوس باتری به باتری کنید یا کلا سیستم دستکاری شود. این فن ها از نوع پِرِسی هستند و قابل تعمیر نیستند و در صورت سوختگی باید حتما تعویض شوند. سیستم برق کولر sphereos در اتوبوس مان دارای بردهای زیادی است و همه قسمتها از برد فرمان می گیرند و مانند سایر سیستم کولرها نیست که بتوان با کشیدن سیم و وصل کردن کلید قطعه ای را راه اندازی کرد.